Trương Văn Bảo
Thiếu Lâm Phật Gia Quyền - Đà Lạt

Tâm pháp là một trong những pháp căn bản của võ thuật, cùng với tấn pháp, bộ pháp, thân pháp, thủ pháp, cước pháp, nhãn pháp, khí pháp… làm nền tảng cho võ công.

Binh thư xưa có viết: “Thủ như xử nữ, thể như thoát thỏ. Càn khôn pháp thuật do dịch khí. Thần lực định tâm chủ tiên cơ.” Có nghĩa là kín đáo, dịu dàng như trinh nữ, nhanh như thỏ chạy. Trời đất, phép tắc, nghệ thuật đều do dịch khí. Thần lực có trước tiên do định tâm. Tâm an định thì mới nhàn hạ tự nhiên mà ứng biến, tránh được sự bối rối, hoảng hốt. Có như vậy thì lòng tự tin mới dấy lên và ý chí kiên cường mới đủ để làm chủ được bản thân mình mà dụng võ không vụng về, sai lệch, bằng không thì kết quả sẽ ngược lại. Mất bình tĩnh thì sẽ mất tinh thần, khí huyết ứ trệ, bấn loạn, đòn thế sẽ không linh hoạt, tự đưa mình vào thế bị động.

Các môn phái Võ thuật cổ truyền thường quan niệm rằng: Tâm pháp là khởi điểm chính yếu của võ thuật, là an định, không nghĩ được thua, không định kiến về đòn thế của đối thủ. Bằng tâm pháp người tập võ vận dụng trí não để ghi nhớ, suy nghĩ hầu lĩnh hội được những lời chỉ dạy của thầy.

Các sách viết về võ thuật thì coi tâm pháp là tâm lý thi đấu và hướng dẫn một số phương pháp, đưa ra nhận định để giúp cho vận động viên, võ sĩ có tâm lý thi đấu ổn định, tăng lòng tự tin và chú tâm vào trận đấu một cách bình thản.

Ngoài những điều cụ thể, thực tế nói về tâm pháp trong Võ thuật cổ truyền thì ở một giác độ khác, tâm pháp có thể coi như một pháp môn giúp người học võ rèn luyện, tu tập để tự thắng, vượt lên chính mình, đạt được cảnh giới của tinh thần chí cực điềm đạm.

Tô Đông Pha, đời Tống ở Trung Quốc có viết: “Chỗ mà người xưa gọi là hào kiệt ắt phải có khí tiết hơn người. Nhưng nhân tình có chỗ không thể nhịn được. Bởi vậy, kẻ thất phu gặp nhục, tuốt gươm đứng dậy, vươn mình xốc đánh (Thất phu kiến nhục, bạt kiếm nhi khởi, đỉnh thân nhi đấu). Cái đó chưa đủ gọi là dũng. Kẻ đại dũng trong thiên hạ, trái lại, thình lình gặp những việc phi thường cũng không kinh, vô cớ bị những điều ngang trái cũng không giận (Thốt nhiên lâm chi nhi bất kinh. Vô cớ gia chi nhi bất nộ). Đó là nhờ chỗ hoài bão của họ rất lớn và chỗ lập chí của họ rất xa và tâm của họ an định vậy.”

Phật dạy về “Tâm vô quái ngại”. Lão Tử nói về “Vô vi điềm tĩnh”. Khổng Tử luận về “Hạo nhiên chi khí”. Tất cả đều nhắm vào một tâm pháp chí cực điềm đạm. (Nguyễn Duy Cần - Cái Dũng của Thánh nhân, NXB Khai trí Saigon, 1964)

Để diễn đạt tâm pháp an nhiên, tự tại, điềm đạm, câu chuyện “Bắn cung” trong sách Liệt Tử Xung Hư Chân Kinh kể rằng: “Liệt Ngự Khấu cùng với Bá Hôn Vô Nhân bắn cung, Liệt Ngự Khấu tay cầm cung, chỗ cùi chỏ để một chung nước, bắn liên tiếp mấy phát mà mặt nước trong cái chung không chao động. Bá Hôn Vô Nhân nói: “Cái cách bắn ấy là cách của người quá lo lắng trong việc bắn, chưa phải là cách bắn của người thản nhiên đến việc bắn. Anh hãy đi với tôi lên núi cao kia kiếm chỗ gần hố sâu thăm thẳm mà bắn, chừng ấy sẽ biết anh giữ đặng vẻ điểm tĩnh ấy nữa không.”

Hai người cùng đi. Bá Hôn Vô Nhân, đứng tận đỉnh núi cao, một bên là vực sâu thăm thẳm, chân đứng nửa trên mặt đất, nửa ngoài không không, nghiêng đầu ra sau và giương cung lên… Liệt Ngự Khấu thấy vậy mồ hôi toát ra, sợ quá té xỉu trên mặt đất. Bá Hôn Vô Nhân cười: “Bậc chí nhân, con mắt trên ngó tận mây xanh, dưới xem tận đáy đất, ngoài xem tận chân trời, mà lòng vẫn không nao núng. Có như thế thời mới bắn được cái bắn thản nhiên… Chí như anh, chưa gì cặp mắt đã hốt hoảng, lo sợ, thì có bắn làm gì mà bắn cho trúng đặng.” (Liệt Tử, Nguyễn Duy Cần dịch)

KInh Pháp cú (Dhammapada) chép những lời Phật dạy, trong đó nói về tâm:

“Trong các pháp, tâm dẫn đầu, tâm làm chủ, tâm tạo tác. Nếu nói hoặc làm với tâm ô nhiễm, sự khổ sẽ theo nghiệp kéo đến như bánh xe lăn theo chân con vật kéo.”
“Trong các pháp tâm dẫn đầu, tâm làm chủ, tâm tạo tác. Nếu nói hoặc làm với tâm thanh tịnh, sự vui sẽ theo nghiệp kéo đến như bóng theo hình.”

“Mind is the forerunner of all (all evil) states. Mind is chief; mind-made are they. If one speaks or acts with wicked mind, because of that, suffering follows one, even as the wheel follows the hoof of the draught-ox.”
“Mind is the forerunner of all (all good) states. Mind is chief; mind-made are they. If one speaks or acts with pure mind, because of that, happiness follows one, even as one’s shadow that never leaves.”

(HT. Thích Thiện Siêu - HT. Thích Minh Châu - Narada MahaThera)

Thật ra “tâm viên, ý mã - tâm như vượn nhảy nhót, leo trèo, ý như ngựa chạy”; muốn đạt cảnh giới tối thượng để tâm an định thì phải tinh tấn tu tập.

Vượt khỏi trần lao việc chẳng thường;
Đầu dây nắm chặt giữ lập trường; 
Chẳng phải một phen sương buốt lạnh;
Hoa mai đâu dễ ngửi mùi hương.
(Tổ Hoàng Bá)

TVB Đà Lạt, 01/2018