Trương Văn Bảo - Thiếu Lâm Phật Gia Quyền - Đà Lạt

Nhẫn là đức tính cao quý trong đời sống xã hội. Nhiều môn phái võ thuật lấy chữ nhẫn làm đầu, làm tiêu chí giáo dục môn sinh. Văn học cũng đề cao chữ nhẫn qua tục ngữ, ca dao, thơ văn, truyện kể...

Nhẫn có nhiều nghĩa nhưng ở đây có nghĩa là nhịn, theo cách viết Hán tự, chữ nhẫn (忍) gồm chữ “đao” nằm trên chữ “tâm”. Nói theo nhà Phật, học được chữ nhẫn thì công đức vô lượng vô biên. Không biết nhịn hoặc không nhịn được thì sinh ra sân hận, vạn thuở sầu đau, muôn đời nuối tiếc. Một niệm sân đốt cháy tiêu cả rừng công đức. Nhẫn không phải là chịu thua, không phải là trốn chạy. Nhẫn là một tinh thần tích cực, một ý chí tự chủ vượt lên đưa đến sự tỉnh thức, giác ngộ. Người giác ngộ là người can đảm, thiện chí để chuyển hóa cuộc đời.

Đôi khi xã hội nhìn võ thuật dưới góc độ võ biền hoặc võ phu mà ít thấy khía cạnh tích cực, nhất là về tinh thần cao cả của võ thuật, trong đó có chữ nhẫn. Có lẽ một phần do thiếu sự giao cảm và tài liệu thông tin hoặc do cách hành xử, ứng xử không chuẩn mực trong đời sống thường ngày của người dụng võ. Làm người thật khó.

Võ thuật có câu: “Khắc kỷ nhường nhân phi ngã nhược; Toàn tâm thủ đạo nhậm tha cường”. Có nghĩa là: Nghiêm khắc với chính mình, nhường nhịn tha nhân không phải là mình mềm yếu; (mà) dốc lòng giữ đạo (đạo lý làm người) mới thật là người có sức mạnh hơn người. Trong chương trình huấn luyện của các Trường Võ bị trên thế giới cũng dạy cho người lãnh đạo, chỉ huy chữ nhẫn qua phương pháp huấn nhục để trưởng thành, để tự chủ, tự thắng. Huấn nhục là cách dạy cho con người biết chấp nhận sư trái ngang, nghiệt ngã của cuộc đời mà (biết) nhịn, để bảo toàn sinh mạng cho binh sĩ, cho thuộc cấp và cho chính bản thân mình rồi tùy cơ ứng biến đến thành công.

Chiến tranh cổ đại, tướng đấu tướng, quân đấu quân. Nếu tướng có tính khí nóng nảy, không biết nhẫn trước thời cuộc sẽ dễ rơi vào kế “khích tướng” của đối phương, mang họa vào thân, mang luôn sự thất bại về cho quân sĩ. Chính lẽ đó mà binh thư luôn coi trọng tài đức của tướng súy. Sách Binh thư yếu lược của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn chép:

“Tài đức của tướng súy kẻ ít người nhiều chẳng giống nhau.

- Che giấu điều gian tà, chứa trữ điều tai họa, chẳng biết dân chúng oán hờn, đó là tướng coi 10 người.

- Siêng năng cần mẫn, nói năng kín đáo rõ ràng, đó là tướng coi 100 người.

- Ngay thẳng mà biết âu lo, mạnh dạn mà biết chiến đấu, đó là tướng coi 1000 người.

- Ngoài mặt mạnh mẽ, trong lòng hăng hái, hiểu rõ điều lao khổ của người, thương xót cảnh đói rét của người, đó là tướng coi 10.000 người.

- Gần hiền cử tài, được một ngày thì cẩn thận một ngày, thành tín, rộng lượng, sửa trị việc rối loạn mà vẫn thanh nhàn, đó là tướng coi 100.000 người.

- Nhân ái đối với người dưới, dùng tín nghĩa để hàng phục nước láng giềng, trên hiểu thiên văn, dưới thông địa lý, giữa rõ nhân sự, coi người trong bốn biển như một nhà, đó là tướng súy của tất cả thiên hạ, không ai có thể đối địch lại được.”

Không chỉ trong võ thuật, mà đời sống văn hóa giáo dục cũng hướng đến một xã hội văn minh, tiến bộ, con người biết nhường nhịn lẫn nhau để cùng chung sống. “Một câu nhịn chín câu lành”. Những câu thơ đem viết thành nghệ thuật thư pháp về chữ nhẫn phổ biến rộng rãi: “Nhẫn nhất thời phong bình lãng tĩnh; Thoái nhất bộ hải khoát thiên không” (Nhịn một chút gió yên sóng lặng; Lùi một bước biển rộng trời cao). Hoặc như: “Nhẫn đắc nhất thời chi khí; Miễn đắc bách nhật chi ưu”. (Nhịn được cơn giận một lúc; Tránh được mối lo trăm ngày). Truyện ngụ ngôn cũng ẩn tàng sự giáo dục về chữ nhẫn như: “Hai con dê cùng qua cầu, lại đi ngược chiều nhau; cầu hẹp không lối tránh, sinh chuyện đầu húc đầu; đôi bên đều chẳng nhịn, nên rơi xuống vực sâu”.

Kinh Phật thường nói về hạnh Nhẫn nhục Ba la mật. Một câu chuyện nhẫn nhục thượng thừa mà người đời khó có thể làm nổi nếu không có đạo hạnh tu tập cao siêu:

“Thiền sư Hakuin được những người chung quanh ca tụng là người sống cuộc đời trong sạch. Một gia đình người Nhật bán thực phẩm gần nơi Hakuin ở, có cô con gái xinh đẹp. Bất ngờ một hôm cha mẹ cô gái khám phá ra cô có thai. Việc này làm cha mẹ cô nổi giận. Cô không chịu thú nhận người đàn ông cô chung đụng là ai, nhưng sau bao nhiêu phiền phức, cuối cùng lại là tên Hakuin.

Phẫn nộ vô cùng, cha mẹ cô gái đến ngay vị thầy này. Hakuin chỉ thốt lên vỏn vẹn hai tiếng: Thế à? rồi thôi.

Sau khi đứa bé sinh ra, nó được mang tới cho Hakuin. Lúc đó Hakuin đã mất hết danh dự, nhưng việc này không làm ông buồn. Hakuin săn sóc đứa bé rất tử tế. Hakuin xin sữa của những bà mẹ hàng xóm và những đồ dùng cần thiết cho đứa bé.

Một năm sau cô gái không còn chịu đựng được nữa. Nàng nói sự thật với cha mẹ nàng rằng người cha của đứa bé không phải là Thiền sư Hakuin mà là một thanh niên bán cá ngoài chợ.

Lập tức cha mẹ cô gái đến ngay Hakuin xin Hakuin tha lỗi, chuyện xin lỗi dài dòng và xin mang đứa bé về. Hakuin ưng thuận. Khi trao lại đứa bé, Hakuin cũng chỉ thốt lên hai tiếng: Thế à?”

(Thiền sư Muju, Shaseki-shu. Đỗ Đình Đồng dịch dưới tựa đề “Góp nhặt cát đá” NXB Lá Bối - Saigon 1972)

Võ thuật có nhiều người khả kính qua chữ nhẫn, không chỉ ở bậc thầy mà cả các môn sinh, những người ấy tinh thần vô úy, sống điềm đạm, hiền hòa không phô trương danh tiếng; không làm tổn thương những người sống chung quanh. Tuy không thấy, không nghe nhưng cảm nhận được hương thơm đức hạnh của chữ nhẫn bay ngược chiều gió tỏa ngát muôn phương.

TVB Đà Lạt